Blog

2024-10-11

Dziedziczenie ustawowe, a testamentowe

Na jakiej podstawie można dziedziczyć spadek?

Na wstępie warto wskazać, że w prawie polskim spadek po zmarłym można dziedziczyć na podstawie testamentu (dziedziczenie testamentowe) albo ustawy (dziedziczenie ustawowe).

Kiedy nastąpi dziedziczenie testamentowe?

Dziedziczenie na podstawie testamentu występuje, gdy spadkodawca sporządził testament. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym i pozwala spadkodawcy dowolnie rozrządzić swoim majątkiem według swojego uznania.

Nasuwa się zatem pytanie, co w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu albo gdy żadna z osób powołanych przez spadkodawca nie chce lub nie może być spadkobiercą? Wobec tego następuje dziedziczenie ustawowe.

Jak przebiega dziedziczenie ustawowe? Kto w takiej sytuacji dziedziczy po spadkodawcy i w jakiej części?

Na podstawie ustawy dziedziczenie wygląda następująco:

  1. w pierwszej kolejności dziedziczą – dzieci i małżonek (ewentualnie wnuki i prawnuki) – w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku;
  2. w przypadku, gdy spadkodawca nie miał dzieci, wnuków lub prawnuków (czyli zstępnych), spadek dziedziczy małżonek i rodzice – udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem wynosi 1/4 całości spadku;
  3. w braku dzieci, wnuków lub prawnuków i małżonka spadkodawcy, cały spadek przypada jego rodzicom – w częściach równych;
  4. jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który przypadał na rzecz tego rodzica, przypada rodzeństwu spadkodawcy (ewentualnie dzieciom, wnukom lub prawnukom rodzeństwa) – w częściach równych;
  5. w sytuacji, gdy po śmierci spadkodawcy nie ma dzieci, wnuków, prawnuków, małżonka, rodziców i rodzeństwa oraz zstępnych tego rodzeństwa, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy – dziedziczą w częściach równych;
  6. jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom – w częściach równych;
  7. jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom – w częściach równych;
  8. w braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom – w częściach równych;
  9. w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada – w częściach równych – tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

W sytuacji, gdy brak jest małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.

Źródła:

  • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.)..

AUTOR